bilety teatr Warszawa

Agatha Christie – „królowa kryminałów”

Agatha Christie autorka kryminalów

Agatha Christie, fot. F l a n k er, commons.wikimedia.org

Agatha Christie to najbardziej znana na świecie autorka powieści kryminalnych i obyczajowych. Jest najlepiej sprzedającą się autorką wszech czasów. Do tej pory wydano ponad dwa miliardy egzemplarzy jej książek, które przetłumaczono na 45 języków obcych. W jednym z wywiadów mówiła: „Pomysły moich powieści kryminalnych znajduję zmywając. Jest to zajęcie tak głupie, że zawsze rodzi we mnie myśl o zabójstwie”.

Agatha Christie uwielbiała dobre jedzenie, psy, teatr, morze i łamigłówki liczbowe. Nie znosiła tłumu, przyjęć, alkoholu i papierosów. Jej ukochanymi autorami byli Thomas Stearns Eliot i Alfred Tennyson.

Agatha Christie to królowa kryminału, która wydała ponad 90 powieści i sztuk teatralnych. „Zabójstwo Rogera Ackroyda”, „Morderstwo w Orient Expressie” czy „Nemesis”, uznawane są dziś za klasykę powieści kryminalnej. Autorka w swoich utworach zastosowała wiele nowatorskich rozwiązań w tradycyjnej sztuce pisania kryminałów. Akcja większości jej powieści toczyła się w zamkniętych pomieszczeniach, a mordercą mógł być tylko jeden z mieszkańców. Christie stworzyła słynne postaci literackie dwojga detektywów: Herkulesa Poirota oraz detektyw amator panny Marple, które pojawiają się w wielu jej dziełach.

Pomysły do swoich książek pojawiały się u niej w najmniej oczekiwanych momentach. Kiedyś idąc ulicą, oglądała wystawę sklepu z kapeluszami. Wtedy wpadł jej do głowy pomysł, że w ten sposób można by znakomicie zamaskować zbrodnię, której nikt się nie domyśli. Pomysł na tytuł swojej powieści „Dlaczego nie Evans?”, przyszedł jej do głowy, kiedy brała udział w spotkaniu towarzyskim. Wtedy jeden z uczestników powiedział „Niezłe, ale dlaczego na miłość boską nie zapytali Evans?”.

Urodziła się w 15 września 1890 roku w rezydencji Ashfield w nadmorskim Torquay w Wielkiej Brytanii jako trzecie dziecko Clary i Fryderyka Millerów. Kiedy miała 11 lat zmarł jej ojciec. Córka amerykańskiego maklera i brytyjskiej arystokratki naukę pobierała na pensji panny Guyer w Torquay. Potem podjęła studia muzyczne, naukę śpiewu i rysunku w Paryżu.

Swoją pierwszą miłość spotkała podczas balu w rodzinnej miejscowości. To właśnie wtedy poznała starszego od siebie o rok pułkownika Archibalda Christie, z którym w wigilię 1914 roku wzięła ślub.

W czasie I wojny światowej pracowała jako pielęgniarka oraz jako technik farmaceutyczny w aptece, dzięki czemu dzięki poznała właściwości trucizn. Wiedzę te wykorzystała później między innymi w swojej pierwszej powieści „Tajemnicza historia w Styles”, która w 1920 roku ukazała się nakładem wydawnictwa Johna Lane’a The Bodley Head.

W 1918 roku razem z mężem przeprowadziła się do Londynu, gdzie jej wybranek otrzymał posadę w Ministerstwie Lotnictwa. Rok później na świat przyszła ich córka Rosalind.

Wkrótce ukazała się jej druga powieść „Tajemniczy przeciwnik”. Trzecią książkę autorka napisze podczas podróży dookoła świata, w której towarzyszy jej mąż.

Rok 1926 dla Agathy Christie okaże się pasmem nieszczęść. Umiera jej matka, wydawcy nie spodobała się jej powieść „Zabójstwo Rogera Ackroyda”, a mąż zdradził ją z inną kobietą. Autorka poczytnych kryminałów przechodzi załamanie nerwowe oraz amnezje i ucieka z domu na dziesięć dni, które spędza pod fałszywym nazwiskiem w hotelu w Harrogate, wywołując sensację na łamach między innymi dziennika „The New York Times”.

Agatha Christie długo dochodziła do siebie po rozstaniu z mężem, który nie chciał żyć w cieniu sławnej pisarki. Autorka „Pułapki na myszy”, aby odreagować problemy w życiu osobistym skupiła się na podróżach i pisaniu dla zarobku kolejnych książek. W tym czasie Christie udała się w samotną podróż na Bliski Wschód, którą odbyła pociągiem Orient Express.

W 1930 roku w Iraku poznała młodszego o trzynaście lat archeologa Maxa Mallowana, którego kilka miesięcy później poślubiła w Edynburgu. O swoim drugim mężu miała kiedyś przekornie powiedzieć, że „archeolog jest mężem idealnym, ponieważ potrafi docenić wartość starzejącej się żony”. Z nowo poślubionym małżonkiem kilkukrotnie wyjeżdżała do Syrii i Iraku na wykopaliska. Miejsca te stają się potem tłem kilku jej powieści, m.in. „Śmierć na Nilu” i „Morderstwo w Mezopotamii”.

W 1934 roku ukazuje się „Morderstwo w Orient Expressie”, które zyskuje światowy rozgłos. Powieść zostaje zekranizowana w 1974 roku roku przez Sidneya Lumeta. W filmie zagrali m.in. Ingrid Bergman i Sean Connery.

Kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej ukazuje się kolejna ważna powieść kryminalna w jej dorobku „Dziesięciu Murzynków”. W czasie wojny Agatha podejmuje między innymi ochotniczą pracę w aptece szpitala w Torquay i wydaje kolejne powieści. Tuż po wojnie, na życzenie królowej matki Mary, Agatha pisze słuchowisko radiowe „Trzy ślepe myszki”, które potem rozbudowała w opowiadanie. Z kolei na kanwie opowiadania powstaje trzyaktowa sztuka „Pułapka na myszy”.

Zobacz: Premiery na warszawskich scenach w sezonie 2022/23

O swojej sztuce Agata Christie tak pisała: „W tej sztuce każdy znajdzie coś dla siebie, niezależnie od wieku i gustu. Podoba się młodym, podoba się starym. Bez zarozumiałości z jednej, a fałszywej skromności z drugiej strony mogę powiedzieć, że w swoim gatunku – to znaczy, lekkich utworów scenicznych ze szczyptą humoru i zarazem dreszczykiem grozy – wyróżnia się sprawną konstrukcją. Akcja wciąga, a jednocześnie zaskakuje, trudno powiedzieć, dokąd nas doprowadzi za parę minut”.

Prapremiera „Pułapki na myszy” odbyła się w 1952 roku na londyńskim West Endzie. Przedstawienie do dziś utrzymuje się nieprzerwanie na scenach londyńskich. Sztuka od dnia prapremiery chętnie wystawiana jest również na scenach w Polsce.

Pod koniec lat 50. Agatha Christie zostaje przewodniczącą Klubu Detektywów, do którego dołączyła w 1920 roku. Klub zrzeszał (i nadal zrzesza) autorów kryminałów. W kolejnych latach powstają kolejne dzieła brytyjskiej pisarki, m.in. „A.B.C”, „Trzecia lokatorka”, „Nemesis” i ostatnia przed śmiercią powieść „Uśpione morderstwo”. W 1973 roku Agatha Christie przechodzi zawał serca. Pisarka umiera trzy lata później, 12 stycznia 1976 roku w Wallingford. W sierpniu 1978 roku umiera jej drugi mąż Max Mallowan.

„Życie samo w sobie jest niewyjaśnioną zagadką” – podkreślała w wywiadach pisarka. Według danych UNESCO – książki Agathy Christie po Biblii i dziełach Szekspira są najczęściej czytanymi pozycjami na świecie. Większość jej dzieł zostało sfilmowanych. Na ich podstawie powstały także seriale telewizyjne i słuchowiska radiowe.

Maciej Łukomski

 

 

 

 

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.